نقد کتاب ذرت های سرخ مویان[ناصراعظمی]
نقد و خلاصه‌ی رمان «ذرت‌های سرخ» – مو یان ...ناصراعظمی
رمان «ذرت‌های سرخ» (۱۹۸۶) نخستین اثر بزرگ نویسنده‌ی چینی، مو یان، است؛ اثری که او را به‌عنوان یکی از صداهای تازه و متفاوت ادبیات معاصر جهان مطرح کرد. این کتاب داستان چند نسل از یک خانواده‌ی روستایی در ایالت شاندونگ چین را روایت می‌کند؛ نسلی که در دل قحطی، جنگ و خشونت، هم زنده ماندن را تجربه می‌کند و هم شکست‌ها و مرگ‌های مکرر را.
راوی اصلی نوه‌ای است که زندگی پدربزرگ و مادربزرگ خود را در سال‌های پرآشوب اشغال چین توسط ژاپنی‌ها به یاد می‌آورد. روایت او مدام میان گذشته و حال در رفت‌وآمد است؛ گاهی در مقام شاهد، گاهی در مقام راوی داستان‌های شنیده‌شده. این روایت غیرخطی، داستان را شبیه به خاطره‌ای جمعی و اسطوره‌ای می‌کند؛ جایی که مرز میان تاریخ واقعی و تخیل بومی در هم می‌شکند.
مضمون و تصویرها
مرکز ثقل رمان «ذرت سرخ» است؛ گیاهی که در تمام متن حضور دارد و دوگانه‌ای شگرف را نشان می‌دهد: از یک‌سو نماد باروری، زندگی، عشق و پیوند انسان با زمین است و از سوی دیگر نماد خون، مرگ و خشونتی که سراسر داستان را فرا گرفته است. بسیاری از صحنه‌های کلیدی رمان در مزرعه‌های ذرت رخ می‌دهد: عشق‌بازی‌ها، نبردها، قتل‌ها و حتی مراسم آیینی.
خشونت در این کتاب حضوری عریان و گاه تکان‌دهنده دارد. مو یان بی‌پرده از قتل، تجاوز، خیانت و خون‌ریزی سخن می‌گوید. او نمی‌خواهد تصویری رمانتیک از مقاومت مردم ارائه دهد، بلکه زندگی روستاییان را در دل جنگ همان‌گونه که هست نشان می‌دهد: بی‌رحمانه، پر از غریزه و در عین حال سرشار از شجاعت و زیبایی‌های کوچک.
شخصیت‌ها
پدربزرگ و مادربزرگ راوی به شخصیت‌هایی اسطوره‌ای بدل می‌شوند؛ انسان‌هایی که از دل فقر و جنگ برمی‌خیزند اما فراتر از فردیت خویش می‌روند و به نماد نسل‌هایی می‌شوند که تاریخ چین را با خون و رنج ساخته‌اند. شخصیت‌ها خاکی، خشن و در عین حال سرشار از کشش حیاتی هستند.
سبک و زبان
سبک مو یان تلفیقی است از رئالیسم جادویی، زبان شاعرانه و توصیف‌های پرجزئیات. طبیعت در متن صرفاً پس‌زمینه نیست، بلکه شخصیتی زنده است که با آدم‌ها می‌جنگد یا به آن‌ها پناه می‌دهد. زبان پرشور و استعاری او باعث می‌شود خواننده هم‌زمان شگفت‌زده و آزرده شود. گاه همین زیاده‌گویی و پرداخت اغراق‌آمیز به بدن و خشونت، ریتم روایت را کند و سنگین می‌کند، اما در مجموع همین اغراق‌ها هویت خاص اثر را ساخته‌اند.
نقاط قوت و ضعف
نقاط قوت رمان را می‌توان در تصویرسازی‌های قدرتمند، تلفیق تاریخ و فولکلور، شخصیت‌پردازی عمیق و بازنمایی بی‌پرده‌ی زندگی روستایی یافت. نقطه‌ی ضعف اصلی آن، تکرار خشونت و طولانی شدن برخی روایت‌هاست که ممکن است حوصله‌ی خواننده را سر ببرد.
جمع‌بندی
«ذرت‌های سرخ» نه صرفاً یک رمان تاریخی درباره‌ی جنگ چین و ژاپن، بلکه حماسه‌ای خونین و شاعرانه درباره‌ی رابطه‌ی انسان، زمین و تاریخ است. اثری که هم‌زمان می‌تواند مسحورکننده و آزارنده باشد، اما هرگز خواننده را بی‌تفاوت نمی‌گذارد. همین تلفیق تضادهاست که این رمان را به یکی از شاخص‌ترین آثار ادبیات معاصر چین بدل کرده و نام مو یان را تا دریافت جایزه‌ی نوبل بالا برده است.
نویسنده:ناصراعظمی
مطالب و داستانک های اجتماعی